Szkolenia | Kursy | Usługi – KŁAMSTWO | kłamstwo | rozpoznanie kłamstwa | ujawnianie kłamstwa | badanie kłamstwa | symptomy kłamstwa | mimika twarzy kłamcy | mikroekspersja kłamcy | nieszczerość | prawdomówność | cechy kłamstwa | rodzaje kłamstwa | rozmowy wyjaśniające | mimika kłamcy | wykrywanie kłamstwa | rozmowa wyjaśniająca | psychologia kłamstwa | motywy kłamstwa | przyczyny kłamstwa | kłamanie | dochodzenie prawdy | mikromimika twarzy | szkolenie kłamstwo | mowa ciała kłamcy | socjotechnika kłamstwa | skuteczne kłamstwo | nauka kłamania | jak kłamać | wiarygodne kłamstwo | mikrogrymasy | emocje twarzy | kłamstwo celowe | białe kłamstwo | magia kłamstwa | metody rozpoznawania kłamstwa | anatomia kłamstwa | poznać kłamstwo | rozpoznać kłamstwo | mimika twarzy kłamcy | Artur Frydrych | szkolenia kłamstwo | szkolenia rozpoznanie kłamstwa | szkolenia skutecznego kłamania | nauka kłamstwa | jak skutecznie kłamać | kursy kłamstwa | Usługi eksperckie | Doradztwo | Wsparcie metodyczne | Szkolenia specjalistyczne w dziedzinie kłamstwa | Artur Frydrych - Szkolenia | Kursy | Usługi – SZKOLENIA WEWNĘTRZNE – szkolenia dla firm i instytucji, szkolenia zamknięte, szkolenia in company, usługi szkoleniowe. Artur Frydrych. Szkolenia praktyczne. Warsztaty dla firm. Szkolenia dla urzędów. Szkolenia dla urzędników.

Kłamstwo

Nie można

gardzić kłamstwem,

jeśli może ono kogoś ocalić.

Sofokles

Kłamstwo:

► Szkolenia wewnętrzne

► Usługi eksperckie

► Kontakt

Operowanie kłamstwem.

Profesjonalne narzędzia ujawniania kłamstwa oraz nieszczerych postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych.

Metody i techniki skutecznego kłamania.

Jedyne

takie szkolenie w Polsce!

Zaprojektowanie i prowadzone przez Specjalistów Wywiadu Gospodarczego!

OPEROWANIE KŁAMSTWEM.

Rozpoznanie kłamstwa oaz nieszczerych postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych. Skuteczne kłamanie.

► Tytuł szkolenia:

Operowanie kłamstwem.

Profesjonalne narzędzia ujawniania kłamstwa oraz nieszczerych postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych.

Metody i techniki skutecznego kłamania.

OPEROWANIE KŁAMSTWEM.

Rozpoznanie kłamstwa oaz nieszczerych postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych. Skuteczne kłamanie.

► Opis szkolenia:

Kłamstwo… Mamy z nim do czynienia na co dzień. Jest wszechobecne. Przeprowadzane co jakiś czas badania wskazują, że świadomie lub nie, każdy z nas kłamie średnio kilkanaście razy dziennie. Trudno uwierzyć, a jednak takie są fakty. Nie zawsze kłamstwo tyczy spraw doniosłych. Niekiedy to nieszczery uśmiech, innym razem to drobne „kłamstewka” w stylu „masz ładna sukienkę”, „miło mi Pana gościć”, „dziękuję za zakupy i zapraszam ponownie”. Nie mówimy tego szczerze, lecz dlatego, że sytuacja, normy społeczne, wyuczona poprawność czy niechęć zrobienia przykrości drugiej osobie nakazują takie a nie inne zachowanie. A czy umiemy rozpoznawać kłamstwo? Intuicyjnie poniekąd każdy ma taką zdolność. Ale sama intuicja to za mało. Potrzebna jest fachowa wiedza pozwalająca identyfikować uzewnętrzniane symptomy nieszczerości.

Niektórzy są przekonani, że potrafią rozpoznać kłamstwo bez trudu. Inni twierdzą wręcz przeciwnie. Inaczej jest z samym kłamaniem. Tutaj prawie każdy uważa, że potrafi skutecznie czyli niewykrywalnie okłamać innych. Przekonanie takie oparte jest najczęściej o doświadczenie życiowe. Każdy kłamie i rzadko wpada. Tyle, że to raczej nie na skutek profesjonalizmu w kłamaniu, ale braku umiejętności rozpoznawania kłamstwa u okłamywanego lub jego obojętności wobec zjawiska.

Pozornie każdy z nas potrafi powiedzieć czym jest kłamstwo. W rzeczywistości to nie takie proste. Jest wiele rodzajów kłamstwa. Każde z nich jest inne, a jego badaniu służą inne narzędzia i inne symptomy je ujawniają. Nie każde kłamstwo jest świadome czy celowe. Niektóre przechodzą bez trudu nawet przez badanie wariografem. Niekiedy chociaż obiektywnie kłamiemy to subiektywnie jesteśmy szczerzy. Jak to możliwe i co jest tego przyczyną?

Wbrew pozorom, kłamstwo czy nieszczerość to skomplikowany proces psychofizyczny, dziejący się w umyśle kłamcy a jednocześnie uzewnętrzniający się w postaci wielu śladów, cech i symptomów fizycznych widocznych i łatwych do identyfikacji. To często nawet kilkanaście jednocześnie występujących symptomów. Żaden człowiek nie jest w stanie wszystkich zamaskować ani też wyłapać czy rozpoznać w czasie rzeczywistym. Ale zamaskowanie lub zidentyfikowanie nawet 2-3 z nich daje realną przewagę nad przeciwnikiem. Trzeba tylko wiedzieć kiedy i na co zwracać uwagę. Skuteczność kłamstwa to w dużej mierze wypadkowa umiejętności kłamiącego i okłamywanego. Warto w tej „grze” zwiększyć swoje szanse…

Jak więc nie dać się okłamać? Jak rozpoznać kłamstwo? Jak ocenić szczerość deklaracji rozmówcy? Jak kłamać, aby nie dać się przyłapać? Jak maskować symptomy kłamstwa? Jak sprawdzić szczerość rozmówcy? Jak rozpoznać, że rozmówca właśnie bada naszą szczerość? Jak w danej sytuacji się zachować? Co robić, czego unikać?

To pytania na które odpowiedzi znajdziesz na naszym szkoleniu i metody które będziesz mógł/mogła przećwiczyć w trakcie zajęć warsztatowych realizowanych w ramach szkolenia.

OPEROWANIE KŁAMSTWEM.

Rozpoznanie kłamstwa oaz nieszczerych postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych. Skuteczne kłamanie.

To jest ważne!

Wiem, jak często pytania pojawiają się wiele dni, a nawet tygodni po zakończeniu szkolenia, dlatego w ramach zagadnień objętych programami moich szkoleń, ich uczestnicy mają możliwość indywidualnej konsultacji także po zakończeniu szkolenia drogą elektroniczną lub osobiście gdyby zaszła taka potrzeba bez dodatkowych opłat.

Pozostaję do dyspozycji.

Zapraszam.

OPEROWANIE KŁAMSTWEM.

Rozpoznanie kłamstwa oaz nieszczerych postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych. Skuteczne kłamanie.

► Program szkolenia:

Zagadnienia wprowadzające.
► Definicja kłamstwa.
► Rodzaje i przyczyny kłamstwa.
► Kłamstwo świadome i nieświadome.
► Podstawy funkcjonowania pamięci ludzkiej.

Narzędzia oceny szczerości.
► Podstawowe symptomy w zachowaniach niewerbalnych osób wskazujące na ich nieszczerość.
► Podstawowe symptomy w wypowiedziach werbalnych osób wskazujące na ich nieszczerość.
► Podstawowe symptomy w formowaniu procesu komunikacji wskazujące na niezgodność intencji deklarowanych z rzeczywistymi.
► Sposoby rozpoznania kłamstwa oraz nieszczerych postaw i zachowań.
► Kryteria oceny wiarygodności treści wypowiedzi.
► Mowa ciała jako narzędzie badania prawdy i kłamstwa w przekazywanych treściach werbalnych.

Metody oddziaływania na kłamców.
► Sposoby postępowania w sytuacji podejrzenia nieszczerości.
► Sposoby postępowania w sytuacji ujawnienia/potwierdzenia nieszczerości.
► Postępowanie wobec kłamcy.
► Sposoby oddziaływania na osobę nieszczerą w celu zmiany jej postawy.

Elementy taktyki rozmowy nastawionej na ocenę szczerości rozmówcy.
► Narzędzia oceny prawdy i fałszu (typy i rodzaje pytań i rozmów, strategia i taktyka oraz technika prowadzenia rozmowy) oraz cele i sposoby ich wykorzystania.
► Zasady poprawnego zadawania pytań, tak by się więcej dowiedzieć niż samemu się ujawni.
► Sposoby postępowania w celu ukrycia faktycznego celu rozmowy oraz własnych intencji podczas rozmowy (np. badania/oceny szczerości rozmówcy).

Skuteczne kłamanie i ukrywanie rzeczywistych intencji.
► Skuteczne narzędzia oporu stosowane w celu utrudnienia rozpoznania kłamstwa.
► Skuteczne metody kłamania.
► Obrona w przypadku ujawnienia kłamstwa lub nieszczerej postawy / zachowania.

Kłamstwo i postawy nieszczere.
► Definicja rodzajów kłamstwa.
► Rodzaje i przyczyny kłamstwa.
► Podstawy funkcjonowania pamięci ludzkiej.
► Nasza percepcja rozmówcy jako narzędzie samomanipulacji i błędnych wniosków.
► Podstawowe cechy szczerych zachowań i wypowiedzi.
► Podstawowe cechy nieszczerych zachowań i wypowiedzi.
► Symptomy werbalne kłamstwa.
► Symptomy kłamstwa w treści relacji.
► Kłamstwo świadome.
► Kłamstwo nieświadome.
► Ułomność pamięci ludzkiej.
► Przeinaczenia i uzupełnienia nieświadome.
► Stereotypizacja.
► Błędy postrzegania.
► Cechy kłamstwa normalnego i patologicznego.
► Rozpoznanie kłamstwa w oparciu o cechy niewerbalne.
► Zachowania i przekazy pozawerbalne pozwalające ocenić szczerość przekazu.
► Odruchy kontrolowalne i bezwarunkowe ujawniające kłamstwo.
► Mikrogrymasy.
► Postawy.
► Emocje.
► Maskowanie przekazu pozawerbalnego.
► Spójność przekazu werbalnego z niewerbalnym.
► Wskaźniki kłamstwa / nieszczerości.
► Ocena przekazu i narzędzia wspomagające ocenę.

Kłamstwo i kłamiący.
► Społeczne postrzeganie kłamstwa na przełomie wieków i dzisiaj.
► Przyczyny kłamstwa.
► Kłamstwo celowe.
► Kłamstwo normalne kontra kłamstwo
► patologiczne.
► Motywy kłamstwa.
► Emocje które towarzyszą kłamaniu.
► Czym jest kłamstwo w kontekście badania szczerości wypowiedzi?
► Ekspresja szczerej emocji.
► Charakterologiczne motywy kłamstwa.
► Fizjologiczne objawy i symptomy ujawniające kłamstwo.

Rodzaje kłamstwa.
► Kłamstwo normalne.
► Fantazjowanie.
► Pseudologia fantastica (mitomania).
► Kłamstwo patologiczne.
► Konfabulacja.

Wykrywanie i identyfikacja niewerbalnych symptomów kłamstwa.
► Twarz rozmówcy.
► Dłonie rozmówcy.
► Stopy i nogi rozmówcy.
► Mruganie rozmówcy.
► Ramiona rozmówcy.
► Oczy rozmówcy.
► Awersja rozmówcy.

Ruchy gałek ocznych.
► Czytanie i interpretacja mimowolnych ruchów gałek ocznych rozmówcy.

Rodzaje metod badających szczerość.
► Metody psychologiczne.
► Metody fizjologiczne.

Kryteria oceny wiarygodności wypowiedzi/relacji.
► Kryteria ogólne.
► Kryteria szczegółowe.
► Kryteria motywacyjne.
► Specyficzne elementy zdarzenia.

Rozmowa z potencjalnym kłamcą i popełniane błędy oceny.
► Pozorowana wiara w kłamstwo.
► Testowanie wiedzy ukrywanej.
► Błąd odrzucenia prawdy.
► Błąd przyjęcia kłamstwa.
► Błąd oceny symptomów.
► Błąd oceny motywów zachowania.
► Technika utożsamienia się.

Podstawowe strategie kłamania i nieszczerości.
► Kłamstwo polegające na ukrywaniu prawdy.
► Kłamstwo polegające na fałszowaniu emocji.
► Kłamstwo polegające na uwiarygodnianiu fałszywych faktów.
► Kłamstwo polegające na manipulowaniu przekazem faktów.

Narzędzia oceny szczerości.
► Podstawowe symptomy w zachowaniach niewerbalnych osób wskazujące na ich nieszczerość.
► Podstawowe symptomy w wypowiedziach werbalnych osób wskazujące na ich nieszczerość.
► Podstawowe symptomy w formowaniu procesu komunikacji wskazujące na niezgodność intencji deklarowanych z rzeczywistymi.
► Sposoby rozpoznania kłamstwa oraz nieszczerych postaw i zachowań.
► Kryteria oceny wiarygodności treści wypowiedzi.
► Mowa ciała jako narzędzie badania prawdy i kłamstwa w przekazywanych treściach werbalnych.

Metody oddziaływania na kłamców.
► Sposoby postępowania w sytuacji podejrzenia nieszczerości.
► Sposoby postępowania w sytuacji ujawnienia/potwierdzenia nieszczerości.
► Postępowanie wobec kłamcy.
► Sposoby oddziaływania na osobę nieszczerą w celu zmiany jej postawy.

Elementy taktyki rozmowy nastawionej na ocenę szczerości rozmówcy.

Narzędzia oceny prawdy i fałszu oraz cele i sposoby ich wykorzystania.
► Typy i rodzaje pytań.
► Typy i rodzaje rozmów.
► Strategia i taktyka prowadzenia rozmowy.

Skuteczne kłamanie i ukrywanie rzeczywistych intencji.
► Zasady poprawnego zadawania pytań, tak by się więcej dowiedzieć niż samemu się ujawni.
► Sposoby postępowania w celu ukrycia faktycznego celu rozmowy oraz własnych intencji podczas rozmowy (np. badania/oceny szczerości rozmówcy).
► Narzędzia skutecznego kłamania i ukrywania rzeczywistych intencji.
► Skuteczne narzędzia oporu stosowane w celu utrudnienia rozpoznania kłamstwa.
► Skuteczne metody kłamania.
► Obrona w przypadku ujawnienia kłamstwa lub nieszczerej postawy / zachowania.

Charakterologiczne motywy kłamstwa.
► Osoba / typ / charakter: Dominujący.
► Osoba / typ / charakter: Dostosowujący się.
► Osoba / typ / charakter: Maksymalista.
► Osoba / typ / charakter: Inspirujący.
► Osoba / typ / charakter: Odkrywczy.
► Osoba / typ / charakter: Weryfikujący.
► Osoba / typ / charakter: Systematyczny.
► Osoba / typ / charakter: Asekuracyjny.
► Osoba / typ / charakter: Oszczędny.
► Osoba / typ / charakter: Harmonijny.
► Osoba / typ / charakter: Empatyczny.
► Osoba / typ / charakter: Zadaniowy.
► Osoba / typ / charakter: Równoważący.

Podstawy metod i technik przesłuchań.
► Definicja przesłuchania w ujęciu procesu prawnego.
► Definicja przesłuchania w ujęciu procesu psychologicznego.
► Gry psychologiczne i ich ukryte cele realizowane w trakcie rozmowy / przesłuchania.
► Metody oporu w trakcie przesłuchania.

Rodzaje pytań, ich cele i wykorzystanie.
► Pytania otwarte.
► Pytania zamknięte.
► Pytania behawioralne.
► Pytania przynęty.
► Pytania naprowadzające.
► Pytania z ukrytą odpowiedzią.
► Pytania zamykające.

Metody oddziaływania na rozmówcę nieszczerego w tym:
► Metoda “wywiadu poznawczego”.
► Metoda ujawniania związku świadka ze sprawą.
► Metoda perswazji.
► Metoda przypominania.
► Metoda wytwarzania u świadka poczucia bezpieczeństwa.
► Metoda bezpośredniego wykazywania kłamstwa.
► Metoda „ślepej uliczki".
► Metoda „wszechwiedzy".
► Metoda szczegółowych pytań.
► Metoda ujawniania motywów kłamstwa.
► Inne techniki i metody.

Typy rozmów, ich cele i wykorzystanie.
► Rozmowa sondażowa.
► Rozmowa indagacyjna.
► Rozmowa potwierdzająca.
► Rozmowa wykluczająca.

Inne praktyczne zastosowania narzędzi behawioralnych ujawniających kłamstwo oraz nieszczerość postaw i zachowań.

Narzędzia kontroli lojalności współpracowników.

Postawy i mowa ciała świadczące o określonym stosunku do tematu lub sprawy.
► Rozmyślanie.
► Odrzucenie.
► Odcięcie się.
► Poparcie.
► Pozytywny odbiór.
► Negatywny odbiór.
► Zainteresowanie.
► Znudzenie.

Zachowania, postawy i mowa ciała świadczące o nieszczerych intencjach (kłamanie, manipulowanie).

Typy pytań i ich zastosowanie.
► Sondujące.
► Zwrotne.
► Porównawcze.
► Hipotetyczne.
► Wielokrotne.

Techniki osobopoznawcze w pozyskiwaniu informacji.

Operowanie kłamstwem.
► Narzędzia i techniki ujawniania kłamstwa oraz nieszczerych postaw i zachowań.
► Profesjonalne metody maskowania kłamstwa oraz nieszczerych postaw i zachowań.

ZAGADNIENIA UZUPEŁNIAJĄCE I PODSUMOWUJĄCE.
► Problemy i zagadnienia zgłoszone przez słuchaczy w trakcie szkolenia.

ZAJĘCIA WARSZTATOWE.
► Zamykające warsztaty praktyczne podsumowujące ogół wiedzy pozyskanej w trakcie całego szkolenia.

Po szkoleniu

► KONSULTACJE INDYWIDUALNE

dla zainteresowanych!

OPEROWANIE KŁAMSTWEM.

Rozpoznanie kłamstwa oaz nieszczerych postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych. Skuteczne kłamanie.

► Dopasowanie szkolenia:

Istnieje także możliwość zorganizowania tego szkolenia w wersji skróconej w oparciu o wybrane bloki tematyczne oraz rozszerzonej w oparciu o bloki tematyczne innych szkoleń z mojej oferty, jak też dodania zagadnień wynikających ze specyfiki zadań zlecającego. W sprawie szczegółów zapraszam do kontaktu bezpośredniego.

OPEROWANIE KŁAMSTWEM.

Rozpoznanie kłamstwa oaz nieszczerych postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych. Skuteczne kłamanie.

► Dodatkowe informacje:

► Realizacja szkolenia:

Wyżej opisane szkolenie w zakresie metod rozpoznania kłamstwa i nieszczerych postaw i zachowań oraz nauki skutecznego kłamania realizowane jest jako szkolenie wewnętrzne dedykowane osobom wskazanym przez zamawiającego oraz jako szkolenie otwarte ogólnodostępne na które może zapisać się każdy zainteresowany.

► Czas szkolenia:

Szkolenie trzydniowe.
(ok. 21 godzin.)

► Miejsce szkolenia:

Oferowane szkolenie jest realizowane stacjonarnie z dojazdem do klienta na terenie całego kraju w miejscu uzgodnionym ze zlecającym (dot. szkoleń wewnętrznych).

► Cena szkolenia:

Zobacz cennik szkoleń indywidualnych i realizowanych w małych grupach udostępniony w sekcji informacji ogólnych o szkoleniach na stronie głównej: SPECJALISTA.edu.pl.

► Informacje uzupełniające:

Szkolenia w których stawiamy na jakość. Dodatkowe informacje organizacyjne dotyczące realizacji szkoleń udostępniamy w sekcji informacji ogólnych o szkoleniach.

► Dopasowanie szkolenia:

Każdy z proponowanych programów szkoleń może zostać zmodyfikowany w sposób uwzględniający życzenia zamawiającego, także poprzez dodanie zagadnień zawartych w programach innych szkoleń prezentowanych na tej stronie (dot. szkoleń wewnętrznych).

► Zamawianie szkolenia wewnętrznego:

W sprawie zamówienia szkolenia w wersji wewnętrznej (dedykowanej pracownikom zamawiającego), zapraszam do kontaktu bezpośredniego z wykładowcą.

► Zapisy indywidualne na szkolenia ogólnodostępne:

W sprawie dodatkowych informacji oraz zapisów indywidualnych na szkolenia otwarte proszę o kontaktowanie się bezpośrednio z Organizatorem szkolenia:

Ośrodek Edukacyjny FORUM Anna Hoffmann
ul. Żółkiewskiego 4/2, 70-345 Szczecin
tel. 91-489-64-55, 434-29-79, 466-90-97
fax 91-433-26-90, biuro@szkolenia-forum.pl

www.szkolenia-forum.pl

Wykładowca nie prowadzi zapisów indywidualnych na szkolenia ogólnodostępne.

OPEROWANIE KŁAMSTWEM.

Rozpoznanie kłamstwa oaz nieszczerych postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych. Skuteczne kłamanie.

► Wykładowca:

Artur Frydrych

Wykładowca, Specjalista ds. Bezpieczeństwa Informacji i Socjotechniki, Operator Informacji, Licencjonowany detektyw.

Od 2003 roku w oparciu o wcześniej zdobyte doświadczenie zawodowe oraz stale poszerzaną wiedzę teoretyczną i praktyczną jako niezależny specjalista świadczy usługi szkoleniowe, konsultacyjne i realizacyjne na rynku komercyjnym dla firm i instytucji. Prowadzi audyty bezpieczeństwa i socjotechniczne zarówno metodami tradycyjnymi jak też w warunkach pozorowanego incydentu.

Autor oraz wykładowca wielu unikalnych szkoleń z powyższych dziedzin dla pracowników różnych szczebli przedsiębiorstw krajowych i korporacji międzynarodowych działających w Polsce głównie w sektorze energetycznym, budowlanym, telekomunikacyjnym, farmaceutycznym i spożywczym oraz urzędów centralnych i samorządowych jak też innych instytucji państwowych.

Z wykształcenia ekonomista. Autor publikacji dotyczących bezpieczeństwa biznesu oraz wykorzystywania narzędzi socjotechnicznych w prasie branżowej. Operator informacji z wieloletnim doświadczeniem w pozyskiwaniu i wykorzystaniu zasobów informacyjnych. Ponadto posiada bogate doświadczenie dydaktyczne. Ściśle współpracuje z kilkoma firmami konsultingowymi oraz szkoleniowymi z terenu całej Polski. Poza tradycyjnymi szkoleniami prowadzi także unikalne na rynku komercyjnym warsztaty praktyczne w terenie w warunkach pozorowanych maksymalnie zbliżonych do rzeczywistych, które pozwalają uczestnikom na pozyskanie wiedzy i doświadczenia nieosiągalnego w warunkach „sali wykładowej”.

Ekspert ds. bezpieczeństwa biznesu specjalizujący się w zagadnieniach związanych z ochroną kontrinwigilacyjną i kontrwywiadowczą organizacji i osób, przeciwdziałaniu szpiegostwu gospodarczemu, wykorzystaniu narzędzi socjotechnicznych przy pozyskiwaniu nieuprawnionego dostępu do chronionych zasobów informacyjnych organizacji jak też zwalczaniem innych zagrożeń bezpieczeństwa biznesu (przestępczość pospolita, wrogie działania konkurencji, nielojalność pracowników). Uważa, że jedyną drogą prowadzącą do realnego wzrostu poziomu bezpieczeństwa jest droga prowadząca poprzez wzrost świadomości poszczególnych osób tworzących organizację, do wzrostu ich odpowiedzialności co dopiero przekłada się na wzrost bezpieczeństwa organizacji jako całości. Żadnej innej prawdziwie skutecznej drogo nie ma. W tej „branży” nawet najlepsze procedury bezpieczeństwa wdrożone bez zrozumienia ich sensu wynikającego realizacji poszczególnych typów zagrożeń nie zdadzą egzaminu.

"Celem prowadzonych przeze mnie szkoleń z zakresu operowania informacją i socjotechniki oraz bezpieczeństwa informacji i biznesu jest podniesienie poziomu świadomości ludzi tworzących daną organizację co do poziomu i realności zagrożeń, poprzez przekazanie podstawowej wiedzy umożliwiającej rozpoznawanie symptomów zagrożeń oraz nabycie przez uczestników szkolenia umiejętności przewidywania, reagowania i przeciwdziałania poszczególnym zagrożeniom, jak też minimalizowania ich skutków, co w konsekwencji prowadzi do znacznej poprawy stanu bezpieczeństwa organizacji oraz jej zasobów informacyjnych i innych. Każda sytuacja jest inna, każde zjawisko jest osobnicze i tylko zrozumienie ich genezy i przebiegu daje narzędzia skutecznego rozpoznania i obrony oraz ewentualnego wykorzystania dla własnych potrzeb. Tak to działa:

WZROST ŚWIADOMOŚCI

WZROST ODPOWIEDZIALNOŚCI

WZROST SKUTECZNOŚCI

…i jest to jedyna sprawdzona droga!"

Artur Frydrych
Wykładowca
Operator Informacji
Licencjonowany Detektyw
Specjalista ds. Bezpieczeństwa i Socjotechniki

Zobacz też:

Szkolenia w których stawiamy na jakość! Bezkompromisowo.

SPECJALISTA.edu.pl

Wiedza, praktyka i doświadczenie

są dziś do twojej dyspozycji.

...wykorzystaj to we własnym interesie!

Usługi eksperckie

Ryba nie dałaby się złapać,

gdyby nie otwierała gęby.

Usługi eksperckie

Przygotowanie do przesłuchania

OPEROWANIE KŁAMSTWEM.

Rozpoznanie kłamstwa oaz nieszczerych postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych. Skuteczne kłamanie.

Oferta specjalna!

Przygotowanie

do przesłuchania

adresowana przede wszystkim do zawodów prawniczych (kancelarie adwokackie, kancelarie radców prawnych, kancelarie doradców podatkowych, kancelarie prawne) ale także do osób których praca wiąże się z bezpośrednim kontaktem stałym lub „po incydentach” z państwowymi organami kontroli w firmach i instytucjach, jak również osób indywidualnie zainteresowanych przedmiotową ofertą.

Profesjonalne

► PRZYGOTOWANIE DO PRZESŁUCHANIA

świadków, podejrzanych, pokrzywdzonych, biegłych i innych...

► Bez potrzeby zaznajamiania z przedmiotem sprawy,

► Bez ograniczeń wynikających z regulacji wewnętrznych izb zawodowych,

► Bez potrzeby ujawniania danych personalnych osoby korzystającej z usługi.

► Z gwarancją pełnej poufności dla zleceniodawcy i jego klienta!

SPECJALISTA.edu.pl

Wiedza, praktyka i doświadczenie

są dziś do twojej dyspozycji.

...wykorzystaj to we własnym interesie!

► Kłamstwo i nieszczerość:

Rozpoznanie kłamstwa.

P u b l i k a c j e

► Co tak na prawdę wiesz o kłamstwie?

Kłamstwo… Mamy z nim do czynienia na co dzień. Jest wszechobecne. Przeprowadzane co jakiś czas badania wskazują, że świadomie każdy z nas kłamie średnio kilkanaście razy dziennie, nieświadomie nawet kilkadziesiąt razy na dzień. Trudno uwierzyć, a jednak takie są fakty. Nie zawsze kłamstwo tyczy spraw doniosłych. Niekiedy to nieszczery uśmiech, innym razem to drobne „kłamstewka” w stylu „masz ładna sukienkę”, „miło mi Pana gościć”, „dziękuję za zakupy i zapraszam ponownie” czy odwazjemniony uśmiech bez szczerej radości. Nie mówimy tego szczerze, lecz dlatego, że sytuacja, normy społeczne, wyuczona poprawność czy niechęć zrobienia przykrości drugiej osobie nakazują takie a nie inne zachowanie. A czy umiemy rozpoznawać kłamstwo? Intuicyjnie poniekąd każdy ma taką zdolność. Ale sama intuicja to za mało. Potrzebna jest fachowa wiedza pozwalająca identyfikować uzewnętrzniane symptomy nieszczerości.

Wbrew pozorom, kłamstwo czy nieszczerość to skomplikowany proces psycho-fizyczny, dziejący się w umyśle kłamcy a jednocześnie uzewnętrzniający się w postaci wielu śladów, cech i symptomów fizycznych widocznych i łatwych do identyfikacji. To często nawet kilkanaście jednocześnie występujących symptomów. Żaden człowiek nie jest w stanie wszystkich zamaskować ani też wyłapać czy rozpoznać w czasie rzeczywistym. Ale zamaskowanie lub zidentyfikowanie nawet 2-3 z nich daje realną przewagę nad przeciwnikiem. Trzeba tylko wiedzieć kiedy i na co zwracać uwagę.

Efektywność czy jak kto woli skuteczność kłamstwa to w dużej mierze wypadkowa umiejętności kłamiącego i okłamywanego. Warto w tej „grze” zwiększyć swoje szanse…

Wszystkich zainteresowanych przedmiotową tematyką serdecznie zapraszam do lektury naszego serwisu a także do udziału w organizowanych przez nas szkoleniach z tej tematyki…

► Czy wiesz jakie jest społeczne postrzeganie kłamstwa na przełomie wieków ijak się ono zmieniało?

„Nie można gardzić kłamstwem,

jeśli może ono kogoś ocalić”.

Sofokles

Problem kłamstwa i jego postrzegania w aspekcie moralnym istniał od zarania dziejów. Od wtedy także istniał problem moralnej oceny kłamstwa i relatywizmu w jego ocenie. Przywołane na wstępie słowa starożytnego myśliciela Sofoklesa, obrazują istnienie konfliktu moralnego wobec kłamstwa już w starożytności. Skoro Sofokles broni kłamstwa, czy jak kto woli jednego z zastosowań narzędzia jakim jest kłamstwo to wnioskować można, że już wówczas istniał konflikt moralny wokół niego. Skoro ktoś bronił, ktoś musiał atakować, potępiać. Czy w obecnych czasach jest inaczej? Chyba nie. Wciąż słowa Sofoklesa i konflikt który obrazują pozostają w mocy…

W dawnych czasach kłamstwo nie było postrzegane równie pejoratywnie jak obecnie. Widziano je raczej jako narzędzie załatwiania codziennych spraw. W ogóle nie patrzono na nie jako na coś podlegające osądowi moralnemu. Z biegiem czasu zmieniało się podejście do kłamstwa oraz dołączał aspekt oceny etyczno-moralnej jego stosowania. Augustyn Aureliusz, uczony żyjący na przełomie IV i V wieku pisał, że „kłamstwo oddala nas od Boga i jest z natury złe”. Chyba nieco skrajnie i nazbyt radykalnie oceniał kłamstwo, jakby nie uwzględniając jego pozytywnych zastosowań których bronił przywołany wcześniej Sofokles.

W czasach I wojny światowej kłamstwo wykorzystano w sposób zinstytucjonalizowany na szeroką skalę jako jedno z narzędzi prowadzenia walki. Masowo i planowo rozpowszechniane fałszywe informacje w prasie i radiu stały się sposobem na zmylenie przeciwnika. Dziś powiedzielibyśmy o wojnie propagandowej i działaniach dezinformacyjnych, równie powszechnych w obecnych działaniach militarnych a może nawet bardziej powszechnych niż amunicja. Dzisiaj to właśnie kłamstwo uderza w przeciwnika dużo wcześniej niż zostanie wystrzelony pierwszy wojenny pocisk.

Obecnie zdaniem wielu specjalistów i psychologów zgłębiających temat kłamstwa i jego społecznych funkcji oraz skutków społecznych jego stosowania wyraża pogląd, że kłamstwo jest oznaką społecznej inteligencji, a bez niego trudno byłoby nam funkcjonować we współczesnym świecie.

Ciekawym aspektem relatywistycznego podejścia do zjawiska kłamstwa jest aspekt prawny. Otóż kłamstwo w codziennych relacjach interpersonalnych jako takie nie jest w żaden sposób penalizowane. Dopiero użycie kłamstwa jako narzędzia mającego na celu osiągnięcie określonych korzyści (nie koniecznie materialnych) lub powodujące wyrządzenie szkody osobie okłamanej (np. niekorzystne rozporządzenie majątkiem) może powodować określone, zwykle negatywne skutki prawne. W tym kontekście ciekawie też wygląda wręcz ochrona prawna kłamcy w określonych sytuacjach. O ile osoba składająca zeznania jako świadek, pokrzywdzony, biegły itd… przed policjantem, prokuratorem, urzędnikiem, sądem może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej za świadome składanie fałszywych zeznań, a tyle już osoba mająca status podejrzanego czy oskarżonego może już w majestacie prawa kłamać do woli. Oczywiście fałszywe zeznania (mówiąc w odniesieniu do tych osób językiem prawnym „wyjaśnienia” gdyż dla oskarżonych i podejrzanych taką wyłącznie formę zeznań przewiduje prawo) mogą skutkować wyższą karą w przypadku dowiedzenia zarzucanych czynów, ale karanie wprost za świadome kłamstwo osoby o statusie oskarżonego czy podejrzanego nie jest możliwe. Ciekawa zmiana w stosunku do obyczajów średniowiecznych, kiedy to od podejrzanego/oskarżonego oczekiwano wyłącznie szczerości, mówienia prawdy i karano kłamstwo.

Niemniej relatywizm w ocenie kłamstwa wydaje się być uzasadniony. Kłamstwo zawsze pozostaje kłamstwem, niemniej kłamstwo kłamstwu nierówne. Gdybyśmy nagle zaczęli być wobec siebie wyłącznie szczerzy i całkowicie szczerzy prawdopodobnie w bardzo krótkim czasie zniszczylibyśmy wszystkie łączące nas więzi społeczne. Społeczeństwo jako takie przestałoby istnieć. Kłamstwo jest jednym z naturalnych mechanizmów obronnych człowieka jako jednostki i społeczeństwa jako całości. Smutna konkluzja jest taka, że społeczeństwo opiera się na kłamstwie i dzięki niemu może funkcjonować.

Rzecz tylko w granicach oraz okolicznościach i sposobach korzystania z niewątpliwie potrzebnego narzędzia jakim jest kłamstwo.

► Jakie są rodzaje kłamstwa i jak je odróznić?

W systematyce zjawiska kłamstwa można wyróżnić następujące jego rodzaje:

1. kłamstwo normalne,

2. fantazjowanie,

3. pseudologia fantastika,

4. kłamstwo patologiczne,

5. konfabulacja.

- KŁAMSTWO NORMALNE.

Kłamanie to świadome wprowadzanie w błąd innych osób nieprawdziwymi wypowiedziami.

Występuje ono najczęściej w sytuacjach obrony siebie przed karą, przed różnymi formami poniżenia oraz w sytuacjach dążenia do zaimponowania innym pod jakimś względem (występuje najczęściej u osób, które posiadają niedosyt potrzeby akceptacji, uznania).

Zbyt częste posługiwanie się kłamstwem może prowadzić do utrwalenia się takiego postępowania jako ujemnej cechy charakteru.

- FANTAZJOWANIE.

Kłamanie nieświadome, najczęściej występuje u dzieci jako mechanizm obronny pozwalający na uzupełnianie nie utrwalonych treści zeznań w pamięci poprzez obrazy pochodzące z wyobraźni, przeżyć, filmów, książek, itp.

Polega ono na sprawności myślowo-wyobrażeniowego przedstawiania sytuacji, zdarzeń, całych ciągów zdarzeniowych, będących przetworzeniem, wzbogaceniem wcześniej zdobytych doświadczeń, albo przedstawianiu nowych sytuacji, zdarzeń i ciągów zdarzeniowych.

Zbyt częste, szczególnie w dzieciństwie posługiwanie się kłamstwem może prowadzić do utrwalenia się takiego właśnie postępowania, stając się cechą.

W przypadku kłamstw dziecięcych wskazana jest ostrożność, gdyż w niektórych wypadkach dziecko może nie odróżniać prawdy od fantazji i być wewnętrznie przeświadczone, że nie kłamie.

- PSEUDOLOGIA FANTASTICA (MITOMANIA).

Kłamstwo patologiczne - to chorobliwa tendencja do opowiadania nieprawdziwych historii, najczęściej przedstawiających opowiadającego szczególnie korzystnie (w korzystnym świetle społecznym, np. jako bohatera, osoby o nieprzeciętnych zdolnościach).

Opowiadający stwarza sobie nieprawdziwą historię i odgrywa z dużą konsekwencją rolę społeczną, życiową wynikającą ze zmyślonej sytuacji (np. wymyśla historię o swoim "wyższym pochodzeniu" i przyjmuje gesty, maniery, styl życia, sposób wysławiania się taki, jaki według niego cechuje arystokratę; podaje się za lekarza i próbuje wykonywać ten zawód).

Głównym motywem w pseudologii jest chęć imponowania, potrzeba zaspokojenia nie zrealizowanej ambicji, potrzeba władzy, znaczenia, zaspokojenia miłości własnej, czasem potrzeb seksualnych.

Od zwykłego kłamstwa pseudologia różni się tym, że osoba pseudologizująca sama nie jest w stanie oddzielić prawdy od zmyśleń i wierzy w swoją wymyśloną rolę i osobowość.

- KONFABULACJA.

Konfabulacja to wypełnianie luk pamięciowych, powstałych w związku z uszkodzeniami w centralnym układzie nerwowym (na skutek alkoholizmu, wąchactwa substancji chemicznych, narkomanii, uszkodzeń organicznych, poważnych wypadków i urazów mózgu) wypowiedziami o treściach bądź to niewłaściwie lokalizowanymi w czasie i przestrzeni, bądź zmyślonymi.

Wypowiedziom tym towarzyszy przekonanie osoby mówiącej o ich prawdziwości i poprawnym umiejscowieniu zdarzeń w czasie i przestrzeni.

U dzieci młodszych zachowania konfabulacyjne są przeważnie wynikiem braku kontroli nad funkcjami swojej wyobraźni, pamięci.

W przypadku alkoholików, narkomanów, wąchaczy są to zmyślone, przedstawiające często fantastyczne i nierealne treści wypowiedzi, służące do wypełniania luk pamięciowych, u osób mających trudności zapamiętywania wydarzeń lub przypominania sobie.

Organiczne zaburzenia pamięci są spowodowane np. zmianami organicznymi w okresie starości. Dotyczą one szczególnie tych sytuacji i ich zapamiętywania, które miały miejsce w niewielkim odstępie czasu mając na względzie stosunkowo dobre zapamiętywanie wydarzeń dawnych, które doskonale pamiętają.

Mówiąc o kłamstwach związanych z uszkodzeniami, warto wspomnieć o procesie niepamięci, który jest zaburzeniem występującym w przypadkach utraty przytomności, niekiedy bywa niepamięć fragmentaryczna w następstwie zatruć lub nadmiernego użycia alkoholu.

► Czy wiesz dlaczego ludzie kłamią i co chcą osiągnąć poprzez świadome i przemyślane (zaplanowane) okłamywanie innych ludzi?

Najczęstszymi powodami kłamstwa są:

· Chęć uniknięcia kary. Jest to najczęściej wymieniany motyw tak przez dzieci jak i przez dorosłych. Kara może być za występek lub za przypadkowo popełniony błąd.

· Chęć zdobycia nagrody trudnej do osiągnięcia w inny sposób. Jest to drugi w kolejności najczęściej podawany motyw zarówno przez dzieci jak i przez dorosłych.

· Chęć ochrony innej osoby przed karą.

· Chęć ochrony kogoś przed niebezpieczeństwem poniesienia fizycznej szkody. Zagrożenie w tym wypadku nie następuje na skutek popełnienia występku, ale np. dziecko będące same w domu oświadcza nieznajomemu, który prosi o otwarcie drzwi, żeby przyszedł później, ponieważ ojciec przyszedł bardzo zmęczony z pracy, śpi i prosił, żeby go nie budzić.

· Chęć zdobycia podziwu ze strony innych.

· Chęć uniknięcia niezręcznej sytuacji społecznej lub towarzyskiej, np. wymówki dotyczące zajęcia się opieką nad dzieckiem, wydostaniem się z nudnego przyjęcia towarzyskiego albo zakończenie niewygodnej rozmowy telefonicznej, ponieważ rzekomo ... coś się dzieje lub będzie działo.

· Chęć uniknięcia zakłopotania, np. przez dziecko, które mówi, że zmoczyło majtki ponieważ krzesło było mokre i nie chce się przyznać, że popuściło w majtki.

· Chęć zachowania prywatności, jeśli nie było uprzedzenia o intencji utrzymania pewnej informacji w tajemnicy.

· Chęć okazania władzy nad zachowaniem się innych.

· Chęć uniknięcia zazdrości ze strony innych.

Pomimo, że wymienione powyżej motywy kłamstwa są najpowszechniejsze, nie zamyka to katalogu możliwych przyczyn kłamstwa. Tak naprawdę lista przyczyn kłamstwa jest nieskończenie długa. Niekiedy prawdziwej przyczyny kłamstwa nie można w ogóle ustalić ponieważ jest tak głęboko ukryta lub wyparta w umyśle kłamcy, a niekiedy jej ujawnienie wymaga ogromu czasu, zaangażowania i pracy po obu stronach – kłamcy i okłamywanego.

Choć ujawnienie przyczyny kłamstwa jest ważne w procesie dochodzenia prawdy, to jednak w wielu przypadkach samo ujawnianie kłamstwa jest wystarczające a dochodzenie motywów niecelowe.

► Czy wiesz jak odróżnić zwykłe kłamstwo od kłamstwa patologicznego?

Wyróżnia się kłamstwo "normalne" oraz kłamstwo "patologiczne". Podstawowe trzy cechy pozwalające na odróżnienie obu tych rodzajów kłamstwa są następujące:

• kłamstwo normalne jest zazwyczaj bierne, spowodowane zewnętrzną przyczyną, podczas gdy kłamstwo patologiczne jest aktywne i agresywne,

• kłamstwo normalne narzucane jest siłą okoliczności, by skryć smutną rzeczywistość, podczas gdy kłamstwo patologiczne występuje bez musu,

• kłamstwo normalne tyczy się pewnego specjalnego wypadku, podczas gdy kłamstwo patologiczne jest swobodne, zaczyna się od nic nie znaczącego dla osobnika zdarzenia i jest bezcelowe.

Prawidłowe odróżnienie obu typów kłamstwa ma kluczowe znaczenie podczas oceny szczerości badanego jak również jego motywów i intencji.

► Czy wiesz jak wygląda ekspresja szczerej emocji?

Każda emocja posiada co najmniej kilka (niekiedy jest to kilkanaście a nawet kilkadziesiąt) swoich ekspresji oraz wartości, które możemy mierzyć i rozpoznawać.

Przykładowo gdy rozpoznamy emocję złości w dalszej ocenie możemy a nawet powinniśmy określić jej parametry takie jak:

• intensywność (od poirytowania do wściekłości i szału),

• możliwość jej kontrolowania (od wybuchu złości do uniesienia gniewem),

• czasu potrzebnego na jej wzbudzenie (czas zapłonu),

• czas trwania emocji,

• przebieg trwania emocji (stały, wzrastający, opadający) albo (fluktuujący – zazwyczaj na skutek fałszowania),

• czasu potrzebnego na jej zniknięcie (czas wygaśnięcia),

• temperatury (od gorącej/eksplodującej do zimnej/opanowanej),

• autentyczności (od prawdziwej do udawanej),

Dopiero wówczas możemy rzetelnie ocenić konkretną emocję.

Podobnie rzecz ma się w odniesieniu do innych emocji jak smutek, radość, wstręt, zaskoczenie, pogarda, strach itd…

► Czy wiesz wpływ ma charakter człowieka na motywy kłamstwa?

Motywy kłamstwa można rozpatrywać w różnych aspektach. Niewątpliwie kłamstwo z reguły ma na celu osiągnięcie jakiegoś rezultatu. Niekiedy ważnego, niekiedy błahego. Czasem cel jest pozytywny czasem negatywny. Intencje kłamcy bywają dobre i złe. Bywa także, że wspomniany cel do osiągnięcia przez kłamstwo nie jest związany z przedmiotem (tematem) kłamstwa.

Motywy kłamstwa można także badać w odniesieniu do osobowości kłamiącego.

Charakter kłamcy determinuje motywy popychające go do kłamstwa. Oczywiście określony charakter nie zmusza do kłamania z przypisanych mu motywów, ale może skłaniać ku takiemu właśnie postępowaniu. Motywatory kłamstwa są tutaj silniejsze niż w przypadku innych kłamstw co powoduje zwiększoną podatność (skłonność) na kłamanie z tych właśnie powodów czy dla osiągnięcia takich a nie innych celów.

Przykładowe motywy kłamania przypisane do charakteru (typu osobowości) kłamcy są następujące:

• osoba - charakter DOMINUJĄCY najczęściej posługuje się kłamstwem celem szybszego dojścia lub utrzymania władzy lub uniknięcia niechcianego wyboru.

• osoba - charakter DOSTOSOWUJĄCY SIĘ najczęściej posługuje się kłamstwem celem uniknięcia konieczności podjęcia wyboru lub decyzji w sytuacji presji.

• osoba - charakter MAKSYMALISTA najczęściej posługuje się kłamstwem celem przyspieszenia realizacji swoich wizji, planów i zamierzeń.

• osoba - charakter INSPIRUJĄCY najczęściej posługuje się kłamstwem celem uzupełnienia często nie pamiętanych faktów przez wykorzystanie swoich umiejętności twórczych, uniesienia i inspiracji.

• osoba - charakter ODKRYWCZY najczęściej posługuje się kłamstwem celem wydobycia, wyłudzenia, przedostania się do ciekawych informacji.

• osoba - charakter WERYFIKUJĄCY najczęściej posługuje się kłamstwem nie ma zamiaru kłamać, gdyż kłamstwo jest sprzeczne z jego naturą wykrywania sprzeczności, natomiast lubi je ujawniać.

• osoba - charakter SYSTEMATYCZNY najczęściej posługuje się kłamstwem celem ochrony swoich planów przed nieusystematyzowanymi i niezorganizowanymi przełożonymi, którzy mogliby zaburzyć realizację jego planów.

• osoba - charakter ASEKURACYJNY najczęściej posługuje się kłamstwem celem uniknięcia przewidywanego niebezpieczeństwa lub zagrożenia, jeśli jego argumenty nie docierają w trakcie jego ostrzeżeń.

• osoba - charakter OSZCZĘDNY najczęściej posługuje się kłamstwem celem uniknięcia marnotrawstwa, nieoszczędności lub celem zaoszczędzenia na czymś lub kimś.

• osoba - charakter HARMONIJNY najczęściej posługuje się kłamstwem celem uniknięcia konfliktu, kłótni, sprzeczki, waśni. Najczęściej stosuje "bezpieczną" wersję kłamstwa - "białe kłamstwo" które jest alternatywą dla "owijania w bawełnę".

• osoba - charakter EMPATYCZNY najczęściej posługuje się kłamstwem celem uniknięcia niemiłej dla kogoś sytuacji, emocji itp., gdyż sam rozumie, jakby się w takiej sytuacji czuł (ocenianie wg swoich przekonań i ze swojego punktu widzenia – niekoniecznie słusznie). Często stosuje "bezpieczną" wersję kłamstwa - "białe kłamstwo".

• osoba - charakter ZADANIOWY najczęściej posługuje się kłamstwem gdy chce ochronić wykonywanie swoich zadań przed osobami rozpraszającymi go innymi wg niego nieistotnymi sprawami.

• osoba - charakter RÓWNOWAŻĄCY najczęściej posługuje się kłamstwem celem ukrycia prawdy przed niesprawiedliwymi działającymi z premedytacją ze złych pobudek, żeby nie wyprowadzić ich z błędu, żeby dotknęła ich kara.

Rozpoznanie motywów kłamstwa jest istotne z punktu widzenia jego badania i oceny, a umiejętne ujawnienie tych motywów wobec kłamiącego w połączeniu z innymi technikami prowadzenia wywiadu (przesłuchania) może być skutecznym motywatorem dla badanego do powiedzenia prawdy.

► Czy wiesz jakie emocje towarzyszą kłamaniu?

Każde działanie człowieka w relacji interpersonalnej powoduje określone reakcje, w tym także emocjonalne, po obu stronach relacji. Każde działanie w takiej relacji jest także nastawione na wywołanie określonych emocji, choć najczęściej nieświadomie. Niemniej w większości przypadków rozmówcy uwzględniają emocje zarówno własne jak i adwersarza. Nie zawsze mają świadomość procesu ale to nie zmienia faktu jego powodowania. Przykładem może być dobór słów taki by powiedzieć komuś złą informację w sposób minimalizujący wywołaną nią przykrość (katalog możliwych manipulacji w tym zakresie jest przeogromny).

Kłamstwo także wywołuje reakcje emocjonalne po obu stronach – kłamiącego i okłamywanego. Kłamca z reguły obserwuje reakcję zwrotną okłamywanego na przekazywane kłamstwo i w zależności od oceny skuteczności kłamstwa modyfikuje zarówno jego treść jak i sposób przekazywania.

Ale samemu kłamcy też towarzyszą liczne emocje związane z kłamaniem.

Zaliczyć do nich można przede wszystkim:

Strach przed przyłapaniem na kłamstwie – zazwyczaj jest większy:

• gdy okłamywany ma reputację osoby, którą trudno wprowadzić w błąd,

• okłamywany staje się podejrzliwy,

• kłamca ma małe doświadczenie i nie ma sukcesów w okłamywaniu,

• kłamca jest szczególnie podatny na strach przed przyłapaniem na kłamstwie,

• stawki są bardzo wysokie (im wyższa kara za przyłapanie na kłamstwie lub oszustwie),

• występuje kara za kłamanie,

• możliwa jest nagroda za kłamanie zakończone sukcesem,

• grozi ciężka kara za przyłapanie na kłamaniu lub za to czego kłamstwo dotyczy, więc kłamca nie jest skłonny przyznać się do winy, okłamywany nie odnosi żadnych korzyści z kłamstwa.

Radość oszukiwania – może być powodem satysfakcji (dowartościowania się) z dobrze przeprowadzonego kłamstwa i zachętą do dalszego oszukiwania lub kłamania, np. w następujących sytuacjach:

• Okłamywany stanowi dla kłamcy wyzwanie, mając reputację osoby, którą trudno zwieść.

• Kłamstwo jest wyzwaniem dla okłamującego, ze względu na to, co musi być ukryte lub sfałszowane czy też zaplanowane.

• Inne osoby obserwują albo wiedzą o kłamstwie i podziwiają zręczny wyczyn kłamcy.

Poczucie winy z powodu kłamania lub oszukiwania – jest zazwyczaj tym większe im większym szacunkiem darzy kłamca oszukiwanego, im większym zaufaniem darzy oszukiwany kłamcę i im dłużej ją zna.

W kontekście emocji związanych z okłamywaniem innych wymienia się także strach przed uznaniem za kłamcę występujący najczęściej u osoby szczerej która jednak obawia się, że mimo swojej szczerej wypowiedzi może być uznana za kłamcę i oszusta. Często strach taki popycha osobę szczerą do kłamstwa.

Warto też wiedzieć, że jeśli ktoś za szybko wzbudza i przygasza pewne emocje (np. przeplatając gniew ze śmiechem) może to wskazywać na intencjonalne fałszowanie emocji.

► Czy wiesz dlaczego ludzie kłamią?

Wbrew pozorom motywy będące przyczyną kłamania są bardzo różne.

Niekiedy złe, zasługujące na szczególne potępienie gdy kłamca kieruje się niskimi pobudkami; niekiedy dobre, zasługujące na pochwałę, gdy pobudki i intencje są szczytne; czasem w tym kontekście motywy pozostają neutralne.

Warto też zwrócić uwagę, że kłamstwem (formą kłamstwa) bywa także zatajenie prawdy lub jej części (niepełna prawda, półprawda).

Ludzie kłamią, aby osiągnąć określoną korzyść (np. materialną, psychologiczną, społeczną lub polityczną, osobistą); aby osiągnąć zamierzony cel; aby podnieść swoją wartość w oczach innych z powodu zaniżonego poczucia własnej wartości; aby uchronić kogoś od cierpienia; aby uzyskać przewagę (asymetria informacji).

Statystycznie najczęstszym powodem okłamywania jest altruizm. To właśnie on jest powodem największej ilości naszych kłamstw.

Zasadniczym motywem naszych kłamstw jest interes osoby, która dopuszcza się kłamstwa (nie koniecznie materialny).

Jednym z głównych motywów kłamstwa jest chęć uniknięcia konfliktu.

► Czy wiesz czym jest kłamstwo?

Odpowiedź na pytanie „Czym jest kłamstwo?” wydaje się być oczywista. Pozornie słowo „kłamstwo” rozumie każdy. Nawet małe dzieci potrafią wskazać różnicę między kłamstwem a prawdą.

Wg. Słownika języka polskiego PWN „Kłamstwo to twierdzenie niezgodne z rzeczywistością, mające na celu wprowadzić kogoś w błąd”. Czy tak jest rzeczywiście? Mocno upraszczając zagadnienie można zgodzić się z tak postawioną tezą. Jednak zagłębiając się w temat kłamstwa, przestaje to być aż tak oczywiste. Aby przywrócić wartość tej definicji należałoby przyjąć założenie kłamstwa celowego i wyłączyć z niej kłamstwo nieświadome, pozostające dalej nieprawdą ale będące prawdą w ocenie osoby wygłaszającej dany pogląd. Czyli kłamstwo definiujemy z punktu widzenia intencji kłamiącego nie zaś poprzez konfrontację treści wypowiedzi ze stanem faktycznym.

Dlaczego taki rozdział jest ważny? Z punktu widzenia badania szczerości to zasadnicza różnica. Niezależnie od metody badania (techniczna czy psychologiczna) jeśli osoba mówiąca jest przekonana o prawdziwości wygłaszanego poglądu, choć obiektywnie rzecz biorąc będzie kłamała, wynik badania będzie pozytywny, potwierdzający prawdomówność. Badania są w stanie ujawnić jedynie kłamstwo celowe (świadome) a więc wypełniające w pełni wyżej przytoczoną definicję nie tylko w zakresie „niezgodności z rzeczywistością” ale także celu „wprowadzenia kogoś w błąd”.

Z punktu widzenia badania kłamstwa/szczerości bardziej właściwa wydaje się być definicja kłamstwa zawarta w Wikipedii według której „Kłamstwo to wypowiedź zawierająca informacje niezgodne z przekonaniem o stanie faktycznym. Kłamca przekazuje informacje niezgodne z jego przekonaniem o rzeczywistości z intencją, by zostały one wzięte za prawdziwe”. Dopiero tak zdefiniowane kłamstwo może być rzetelnie badane. Wikipedia w dalszej części definicji wskazuje także, że „Kłamstwem mogą być także wypowiedzi zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy, o ile autor przekazu nie ma świadomości tego faktu”. To także ciekawy aspekt badania kłamstwa, gdyż osoba obiektywnie mówiąca prawdę uzyska w badaniu wynik negatywny a więc świadczący o kłamstwie. Dlaczego tak się dzieje? Badanie kłamstwa to w rzeczywistości badanie zgodności przekazu z wiedzą osoby przekazującej określoną informację. Jeśli dana osoba „zmyśla” nie znając faktów, to może zdarzyć się, że „trafi” w opis stanu rzeczywistego co jednak nie zmienia faktu, że nie mówi ona tego co faktycznie wie, ale to co wymyśla na potrzeby danej wypowiedzi, a więc nie jest szczera w swoim przekazie.

Wszelkie symptomy zarówno w badaniu technicznym wariografem jak i psychologicznym oceniającym mimowolne i podświadome mikroekspresje będą symptomami wskazującymi na tzw. konstruowanie czy jak kto woli „zmyślanie” które w odróżnieniu od tzw. odtwarzania jest charakterystyczne dla kłamstwa.

► Czy wiesz jakie są naczęstsze błędy popełniane podczas rozmowy z potencjalnym kłamcą oraz wynikające z nich błędy w ocenie szczerości?

Metodyka powadzenia rozmowy w wielu przypadkach bywa ważniejsza od samych pytań. Na każde pytanie można odpowiedzieć prawdą lub kłamstwem.

Odpowiednio prowadzona rozmowa (przesłuchanie) pozwala na łatwiejszą i bardziej efektywną identyfikację kłamstwa. Warto wiedzieć jak się zachować podczas takiej rozmowy, na co zwracać uwagę i jak reagować na prawdopodobne kłamstwo, by samemu nie niweczyć rezultatów swojej pracy poprzez popełnianie błedów metodyczych.

W tym kontekście należy zwrócić szczególną uwagę na:

► Pozorowana wiara w kłamstwo.

Kiedy podejrzewacie kogoś o to, że kłamie w żadnym wypadku nie należy dać po sobie poznać takiego podejrzenia. Należy udawać pełną i niczym nie zakłóconą wiarę w słowa kłamcy. Wówczas jest duże prawdopodobieństwo w poczuciu pewności siebie i skuteczności swojego okłamywania będzie kłamał jeszcze bardziej, stanie się mniej ostrożny i będzie się mniej kontrolował. W konsekwencji popełni takie błędy z których już nie będzie potrafił wybrnąć i fakt kłamstwa wyjdzie na jaw.

Jest szansa, że umiejętne rozegranie przez przesłuchującego takiej sytuacji doprowadzi do ponownej relacji przesłuchiwanego, ale tym razem prawdziwej. W jaki sposób można to przeprowadzić napiszę w kolejnych opracowaniach.

► Testowanie wiedzy ukrywanej.

Jest to taktyka prowadzenia rozmowy/przesłuchania w taki sposób aby badany ujawnił w swojej wypowiedzi (wprost lub pośrednio), że zna elementy stanu faktycznego czyli wiedzy, którą może posiadać tylko osoba zaangażowana w zdarzenie.

W odpowiednim momencie pytamy ją o pewien pozornie błahy i nieistotny fakt, który może znać tylko osoba która np. była na miejscu zdarzenia. Znajomość tego drobnego faktu lub konkluzji wynikającej z tego faktu, ujawniając, iż osoba ta jest zaangażowana w zdarzenie pomimo, iż temu wprost zaprzecza.

► Błąd odrzucenia prawdy.

Uznanie osoby prawdomównej i szczerej za kłamcę, czym możemy jej wyrządzić dużą krzywdę oraz zniweczyć szansę na pozyskanie potencjalnie cennych informacji.

Należy mieć otwarty umysł i neutralną postawę wobec przesłuchiwanego i zdarzenia którego przesłuchanie dotyczy do samego końca. Unikać schematycznych ocen, uprzedzeń i stereotypów.

► Błąd przyjęcia kłamstwa.

To sytuacja przeciwna do opisanej wyżej polegająca na uznaniu kłamcy za osobę szczerą. W takiej sytuacji śledztwo zaczyna być kierowane na „ślepy tor”. Podejrzanymi stają się osoby niewinne.

Sposób postępowania dla uniknięcia takiego błędu jest analogiczny jak w powyżej opisanym przypadku.

► Błąd oceny symptomów.

To sytuacja w której powstaje niebezpieczeństwo uznania osoby szczerej za kłamcę ze względu na specyficzny sposób bycia lub mówienia przypominający sposób osoby mającej coś do ukrycia, powstający pod wpływem różnic osobniczych w zachowaniu i ekspresji emocji.

Jednym ze sposobów radzenia sobie z takim błędem jest właściwie opracowany indywidualny wzorzec zachowań osobniczych dla danego badanego oraz jednoczesne poszukiwanie potwierdzenia lub wykluczenia zjawisk ujawnionych poszczególnymi symptomami w innych symptomach świadczących o tym samym.

Nigdy nie występuje tylko jeden symptom kłamstwa. Z reguły jest ich przynajmniej kilka. Do tego można wesprzeć się technikami prowadzenia rozmów i przesłuchań dajacymi dodatkowe narzędzia oceny szczerości badanego.

► Błąd oceny motywów zachowania.

Błąd taki polega na uznaniu za osobę kłamiącą osoby szczerej, ponieważ jej napięcie emocjonalne jest błędnie interpretowane jako wskazówki kłamstwa, podczas gdy objawy takie są skutkiem obawy osoby badanej o błędny wynik badania i potencjalnie możliwe jego konsekwencje.

Osoba taka będzie miała objawy takie jak napięcie emocjonalne, stres, zakłopotanie a nawet agresja.

Może także próbować odgrywać rolę osoby szczerej wg. jej oceny (wyobrażenia) jak taka osoba powinna zachowywać się, przez co jej zachowanie staje się nienaturalne i podejrzane z powodu licznie występujących symptomów charakterystycznych dla osób kłamiących.

► Technika utożsamienia się.

Technika ta polega na umiejętności wczucia się w odgrywaną rolę. Nie jest to klasyczne odgrywanie wyuczonej roli ale faktyczne „wejście w skórę odgrywanej postaci”.

Dzięki takiemu procesowi psychologicznemu kłamca jest w stanie bardzo skutecznie imitować emocje właściwe odgrywanej roli, przez co stają się one bardziej wiarygodne, a samo kłamstwo trudniejsze do ujawnienia.

► Czy znasz fizjologiczne objawy i symptomy ujawniające kłamstwo?

Wbrew pozorom, kłamstwo czy nieszczerość to skomplikowany proces psychofizyczny, dziejący się w umyśle kłamcy a jednocześnie uzewnętrzniający się w postaci wielu śladów, cech i symptomów fizycznych widocznych i łatwych do identyfikacji. To często nawet kilkanaście jednocześnie występujących symptomów.

Gdy kłamiemy, nasz mózg dostaje niezwykle trudne dla niego zadanie wymagające wykonania kilku niemal jednoczesnych procesów w niezwykle krótkim czasie. Chociaż proces zasadniczo odbywa się w mózgu, to stanowi on znaczny wysiłek dla całego organizmu. Stąd właśnie tak liczne symptomy kłamstwa…

Kłamiącego zdradzić może przyspieszony puls, chęć podrapania się po ciele (podczas kłamania na ciele powstaje specyficzny rodzaj napięcia). Inną charakterystyczną oznaką kłamcy jest zaczerwieniona twarz w przypadku niektórych kłamców. Często osoba kłamiąca ucieka wzrokiem w prawą stronę, gdy zaś mówi prawdę – w lewą (dotyczy osób prawostronnych, u osób lewostronnych proces przebiega odwrotnie). Niektórzy kłamcy potrafią kłamać patrząc rozmówcy prosto w oczy, inni będą mieli rozbiegany wzrok, zwężone źrenice. Wzmożona potliwość także może być oznaką kłamstwa.

Mitem jest jakoby osoba szczera podczas rozmowy patrzyła prosto w oczy a kłamca unikał kontaktu wzrokowego. Jeśli już, to najczęściej jest odwrotnie. Wprawiony kłamca będzie utrzymywał kontakt wzrokowy dłużej badając w ten sposób na ile jego kłamstwo jest skuteczne (reakcja zwrotna rozmówcy).

Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktu wzrokowego podczas rozmowy jest kwestią osobniczą nieprzekładającą się w prosty sposób na ocenę szczerości rozmówcy.

Ludzka twarz przekazuje w sposób niekontrolowany prawdę niezależnie od naszej woli i wypowiadanych słów czy szczerych intencji. Nawet gdy kłamiemy w dobrej sprawie (np. pocieszając kogoś „nie martw się, wszystko będzie dobrze”) twarz zdradzi, że kłamiemy nie wierząc we własne słowa lub wypowiadając je niejako mechanicznie, bezemocjonalnie.

W czasie około ćwierć do jednej sekundy mimika zdradza rzeczywiste uczucia / emocje. Jest to mikroekspresja bezwarunkowa, niezależna od naszej woli i praktycznie poza naszą kontrolą, chociaż specjaliści znają sposoby maskowania i fałszowania tych symptomów, niemniej są one w dużej mierze poza zasięgiem przeciętnego człowieka.

Fałszywa emocja przejawiać się asymetrycznością mimiki, podczas gdy emocja prawdziwa jest w pełni symetryczna. Podczas napięcia emocjonalnego pojawiać się może mimowolne mruganie, często szybsze od zwykłego niekiedy niesymetryczne. Gałki oczne kiedy rekonstruujemy informacje zachowują się inaczej niż kiedy informację konstruujemy.

Zmiana ekspresji gestykulacyjnej (np. stosunkowo uboga w porównaniu z typową gestykulacją) może oznaczać kłamstwo. W sytuacji stresu wywołanego naturalnie przez kłamanie wzrasta tempo mówienia, głośność wypowiedzi i ton głosu.

Do tego dochodzą liczne inne symptomy zarówno w treści wypowiedzi jak i w jej formie oraz ich zmianach, mowie ciała itd… Ważnym elementem wykrywania kłamstwa są także interwały czasowe występujące i zmieniające się w trakcie rozmowy oraz jej rytmiczność.

Poza symptomami opartymi na fizjologii warto zwrócić uwagę na symptomy oparte na merytoryce (treści przekazu werbalnego) oraz socjotechnice. Ale to już temat na osobne opracowanie…

Wśród zawodowych kłamców, osób przeszkolonych w dziedzinie skutecznego kłamstwa daje się zauważyć także swoistą socjotechnikę kontroli rozmowy świadcząca o nieszczerych intencjach.

► Czy wiesz na czym polega wykrywanie i identyfikacja niewerbalnych symptomów kłamstwa?

Każde kłamstwo wywołuje określone procesy niezbędne do jego wygenerowania lub będące skutkiem tego wygenerowania.

Wśród nich wyróżniamy procesy emocjonalne związane z emocjami pojawiającymi się w związku z kłamstwem takimi jak m. in. wstyd, poczucie winy, strach i podniecenie, poczucie zagrożenia czy niepewności; procesy spójności treści objawiające się zakłóceniem owej spójności, zwłaszcza gdy kłamiący jest zaskakiwany kolejnymi pytaniami i dopytaniami o szczegóły zmuszającymi mózg do zwiększenia wydajności aż do granic możliwości „przerobu” co objawiać się może wspomnianym zachwianiem spójności wewnątrz treści a także spójności przekazu werbalnego z niewerbalnym; oraz procesy kontrolne objawiające się u kłamcy nienaturalnym zachowaniem będącym skutkiem nadmiernej samokontroli kłamcy który chce zamaskować kłamstwo poprzez pozorowanie jak najbardziej naturalnego zachowania.

Gdy chcemy rozpoznać kłamstwo u naszego rozmówcy pierwszą czynnością jaką musimy wykonać jest ustalenie osobniczego wzorca zachowań neutralnych właściwych badanemu. To właśnie do nich odnosić będziemy późniejsze odstępstwa. Stąd niezwykle ważny jest właściwy plan i odpowiednia taktyka prowadzenia rozmowy czy przesłuchania a także atmosfera w jakiej takie badanie jest prowadzone. Błąd na tym etapie skutecznie utrudni ujawnienie kłamstwa w oparciu o sygnały niewerbalne oraz obniży skuteczność badania.

Oczywiście w praktyce nie zawsze jest taka możliwość choćby ze względy na ograniczenia czasowe lub organizacyjne. Wówczas opieramy się na wzorcach (modelach) ogólnych uniwersalnych. Badanie w oparciu o nie jest dalej możliwe ale jego skuteczność może okazać się nieco niższa.

Podczas prowadzonej przesłuchania/rozmowy w celu ujawnienia kłamstwa zaleca się zwrócić szczególną uwagę na:

1. ► Twarz rozmówcy w kontekście mimiki twarzy. Ludzka twarz zdradza bardzo dużo, jednak aby to wykryć należy mieć odpowiednią praktykę i doświadczenie albo posiadać odpowiednią aparaturę. Jest tak ponieważ potrafimy zamaskować mimikę twarzy w przeciągu nawet 0,05 sekundy. Jeśli kłamca poczuje się osaczony to na jego twarzy najprawdopodobniej pojawi się objaw strachu. I o ile mieliśmy szczęście aby w tym momencie nie mrugnąć, to mamy szansę zdemaskować oszusta. Niemniej najlepiej w tym celu mieć nagranie które później możemy „na spokojnie” przeanalizować. W sprzyjających warunkach można wykryć nawet do 80% tych symptomów i anomalii w mikroekspresji (mikromimice) świadczących o kłamstwie. Twarz także na skutek emocji zmienia swój wyraz (obraz). Może też pod wpływem stresu powodowanego kłamstwem zaczerwienić się. Mając odpowiednią aparaturę można także wychwycić trwające ułamki sekund niewielkie wzrosty temperatury o ułamki stopni świadczące o kłamstwie.

2. ► Dłonie rozmówcy naturalnie kontrolować potrafi niewiele osób. Dłonie, a raczej operowanie nimi i gestykulacja potrafią często zdradzić prawdziwe myśli i intencje rozmówcy. Przykładowo jest prawdopodobne, że złodziej zapytany „kto ukradł” niezależnie od tego co powie werbalnie gestykulacją dłoni wskaże na siebie w ten sposób nieświadomie przyznając się do popełnionego czynu. Jeżeli dłoń zbliża się do ust albo nosa, gdy rozmówca udziela jakiejś ważnej odpowiedzi, może to być oznaką kłamstwa – wygląda to jakby chciał powstrzymywać słowa przed wydostaniem się z ust. Kolejny gest to informacja wyrażająca podenerwowanie i krępującą atmosferę – stukanie palcami o blat, udo czy fotel. Może to znaczyć, że kłamca chce zakończyć rozmowę. Oczywiście ktoś oskarżony niewinnie może uczynić to samo, dlatego odczytujmy ten gest zawsze w kontekście innych. Nerwowość ruchów, wbrew powszechnej opinii, niekoniecznie musi zdradzać kłamstwo. Wręcz przeciwnie – ich ustanie – może świadczyć o kłamstwie. Dzieje się tak, gdyż kłamca stara się kontrolować każdy ruch aby się nie zdradzić, dlatego nie robi nic podejrzanego.

3. ► Stopy i nogi rozmówcy. Nadmiernie intensywne poruszanie nimi świadczy o zdenerwowaniu. Krzyżowanie nóg, przekładanie i prostowanie, kiedy w rozmowie poruszane są istotne tematy to oznaki dyskomfortu co może wskazywać, że omawiany temat jest dla tej osoby powodem do obaw. Jest to ważne źródło informacji, gdyż chroniąc autentyczność swojego wizerunku, najmniej uwagi zwracamy na dolną część ciała.

4. ► Mruganie rozmówcy. Jego częstotliwość często odzwierciedla szybkość przetwarzania informacji. Kłamstwo oznacza konieczność przetworzenia w danym czasie wielokrotnie większej ilości informacji niż prawda, stąd szybkość mrugania może wzrosnąć.

5. ► Ramiona rozmówcy które mogą ujawnić szczery stosunek do omawianego tematu. Gdy rozmówca się z Tobą nie zgadza, lub poruszysz temat krępujący, może odwrócić ramiona w inną stronę. A z kolei, jeśli wykonuje ten gest w trakcie swojej wypowiedzi, może to świadczyć to o tym, że nie jest pewny tego co mówi i może kłamać. Wzruszenie ramionami również świadczy o braku przekonania do własnej wypowiedzi.

6. ► Oczy rozmówcy które są prawdziwą kopalnią wiedzy. Ruch gałek ocznych odbywający się w sześciu strefach wskazuje na szczerość rozmówcy lub jej brak. Często osoba kłamiąca ucieka wzrokiem w prawą stronę, gdy zaś mówi prawdę – w lewą (dotyczy osób prawostronnych, u osób lewostronnych proces przebiega odwrotnie). Niektórzy kłamcy potrafią kłamać patrząc rozmówcy prosto w oczy, inni będą mieli rozbiegany wzrok. Zwiększona praca mózgu w trakcie kłamania może powodować rozszerzenie źrenic.

Często osoba zapytana „kto jest tu szefem?” pomimo, że nic nie odpowie albo zasłoni się niewiedzą to odruchowo spojrzy w kierunku szefa w ten sposób nieświadomie demaskując przywódcę grupy.

Natomiast mitem jest jakoby osoba szczera podczas rozmowy patrzyła prosto w oczy a kłamca unikał kontaktu wzrokowego. Jeśli już, to najczęściej jest odwrotnie. Wprawiony kłamca będzie utrzymywał kontakt wzrokowy dłużej badając w ten sposób na ile jego kłamstwo jest skuteczne (reakcja zwrotna rozmówcy). Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktu wzrokowego podczas rozmowy jest kwestią osobniczą nieprzekładającą się w prosty sposób na ocenę szczerości rozmówcy.

7. ► Awersja rozmówcy czyli wyraźne odsunięcie ciała od rozmówcy w momencie gdy pada niewygodne pytanie co świadczy o niechęci do udzielenia odpowiedzi na nie. Podobnie należy interpretować cofnięcie głowy, oraz odwrócenie ramion.

To tylko kilka podstawowych narzędzi badania kłamstwa poprzez ocenę przekazu niewerbalnego. Ważne jest aby nigdy nie opierać się na pojedynczym symptomie. Może on być przypadkowy lub wynikać z okoliczności całkowicie niezwiązanych z tematem rozmowy. Analizować należy zespoły symptomów oraz ich powtarzalność.

Odpowiednia konstrukcja rozmowy powinna dać wystarczający materiał do takich badań.

► Czy znasz podstawowe strategie kłamania i nieszczerości?

Ludzie używający kłamstwa jako sposobu / narzędzia rozwiązywania problemów zwykle stosują kilka tych samych strategii kłamania / nieszczerości. Oczywiście mówimy tutaj o w pełni świadomym kłamstwie i realizowanej z premedytacją strategii osiągnięcia określonego celu.

Celem tym może być wprowadzenie okłamywanego przez kłamcę w błąd, ale także cel może być dużo dalej a samo kłamstwo jest jednym z wielu kroków do osiągnięcia tego celu.

Zasadniczo kłamstwo zawsze ma swój cel, choć nie zawsze jest to cel doniosły. Cel kłamstwa nie musi być także związany z treścią kłamstwa. Czasem celem kłamliwej odpowiedzi na pytanie jest szybkie zamknięcie rozmowy nie ze względu na jej temat a na np. brak czasu kłamiącego lub jego zmęczenie.

Czasem kłamstwo jest to także skutkiem oceny poziomu intelektualnego okłamywanego przez kłamcę. Prostą, acz kłamliwą odpowiedź przekazujemy rozmówcy który w naszej ocenie nie zrozumiałby prawdziwego wyjaśnienia.

Wśród wspomnianych strategii kłamania wyróżnić można:

► Kłamstwo polegające na ukrywaniu prawdy,

► Kłamstwo polegające na fałszowaniu emocji,

► Kłamstwo polegające na uwiarygodnianiu fałszywych faktów,

► Kłamstwo polegające na manipulowaniu przekazem faktów.

► KŁAMSTWO POLEGAJĄCE NA UKRYWANIU PRAWDY.

Kłamstwo polegające na ukrywaniu prawdy to strategia w której nie przedstawia się prawdy jako takiej. Świadomie i z premedytacją wprowadza się drugą osobę w błąd. Celem takiej strategii jest chęć zdobycia kontroli nad sytuacją. Ukrycia niewygodnych informacji. Objawem może być np. tzw. słowotok prowadzący w konsekwencji do zmiany tematu rozmowy i pomijający niechciane pytania lub udzielający na nie zdawkowych i niewiele wnoszących odpowiedzi zalewanych natychmiast masą informacji dotyczących innego tematu.

Odmianą tej strategii jest niemówienie prawdy poprzez milczenie. Z reguły nie jest to dosłowne milczenie. Najczęściej występuje jako tłumaczenie się niewiedzą, luką w pamięci, chęć podania informacji w momencie „przypomnienia sobie” szczegółów sytuacji itp.

► KŁAMSTWO POLEGAJĄCE NA FAŁSZOWANIU EMOCJI.

Taki sposób kłamstwa może polegać np. na maskowaniu swoich rzeczywistych emocji i przez to jest stosunkowo wygodny dla kłamiącego gdyż nie wymaga podejmowania aktywności mających na celu powiedzenie kłamstwa. Dzięki temu jest mniej skomplikowany. Pasywność tego sposobu okłamywania jest korzystna dla osoby, która ukrywa w ten sposób emocje. Jest to działanie świadome i intencjonalne.

Fałszowanie emocji opiera się na ekspresji nieadekwatnej do sytuacji. Może mieć ona dwie motywacje. Pierwsza, gdzie ten sposób kłamstwa jest swoistym mechanizmem obronnym, w którym występuje nadanie przeżyciom innej treści. Moment ten, określany jest mianem „reakcji upozorowanej”. Znacznie większą skuteczność ma tutaj pozorowanie emocji pozytywnych (np. śmiech, radość), aniżeli emocji negatywnych (strach, gniew).

Innym sposobem fałszowania emocji jest wczuwanie się w swoją (odgrywaną) rolę, dzięki czemu kłamca jest w stanie emanować emocjami, które sam tworzy. Niniejsza technika wymaga dobrego warsztatu aktorskiego i umiejętności faktycznego wcielenia się (wczucia) w odgrywaną postać.

Kłamstwem opartym na fałszowaniu emocji jest także fałszywa atrybucja, która polega na informowaniu innych osób o nieprawdziwych przyczynach przeżywanych prawdziwych emocji. Odczuwalna emocja jest taka sama, jednak zmienia się jej umotywowanie, geneza i kontekst.

► KŁAMSTWO POLEGAJĄCE NA UWIARYGODNIANIU FAŁSZYWYCH FAKTÓW.

Kolejną wymienioną grupą strategii kłamstw jest uwiarygodnianie fałszywych faktów. Charakteryzuje ją przede wszystkim brak szczegółów, zastępowanie zdarzeń, kłamstwa narracyjne, uwiarygodnianie strategiczne. Strategia braku szczegółów polega na tworzeniu historii, w których nie ujawnia się szczegółów danego zajścia.

Strategia zastępowania zdarzeń natomiast polega na przywoływaniu z przeszłości podobnych zajść, zdarzeń, jednak dochodzi tutaj aspekt zmiany niewygodnych, bądź niepasujących do całości szczegółów.

Strategia kłamstwa narracyjnego oparta jest na założeniach, że człowiek łatwiej przyswaja i rozumie historie, w których cele bohatera są podawane na początku, a nie na końcu historii; że ludzie prościej zapamiętują zależności między celami bohaterów a opisywanymi epizodami (wątki niezrozumiałe są pominięte i zapomniane przez odbiorców danej historii); oraz gdy słuchacze znają cel bohatera, w sposób nieświadomy uzupełniają luki pamięci historii nieprawdziwymi faktami, które pasują do celu.

Ostatnią podgrupą strategii uwiarygodniania fałszywych faktów jest uwiarygodnianie strategiczne. W tej taktyce kłamca działa w szerokiej perspektywie czasowej. Sama sytuacja kłamstwa i klimat jaki tworzy osoba okłamująca jest wcześniej przemyślane i starannie przygotowane. Występuje tutaj pewna sekwencyjność zachowań, w których kłamca rozkłada swoje działania odpowiednio w czasie.

► KŁAMSTWO POLEGAJĄCE NA MANIPULOWANIU PRZEKAZEM FAKTÓW.

Kolejną strategią jest manipulowanie przekazem faktów, gdzie można wyróżnić fałszywą prawdomówność oraz stosowanie półprawd.

Fałszywa prawdomówność stanowi niezwykle wyrafinowaną i niebezpieczną kompilacje zachowań. Polega ona na tym, że przedstawiamy mówimy prawdę, czyniąc to w taki sposób, że traci ona na swojej wiarygodności, lub wygląda humorystycznie i odbierana jest jako żart. Jest to niestety bardzo trudne do wykrycia.

Kolejną metodą w kategorii manipulowania przekazem faktów są tzw. półprawdy, w których wyróżnia się następujące techniki:

• podstęp błędnego wnioskowania – gdzie w sposób dwuznaczny wypowiada się swoje opinie;
• presupozycja – czyli tzw. „mówienie między wierszami”, gdzie przedstawianie jakiegoś sądu daje nam możliwość zamaskowania kolejnego, np. "Jarek już nie nadużywa alkoholu" czyli "Jarek kiedyś był alkoholikiem".
• aluzja – w której delikatne zwrócenie uwagi na coś, bez wypowiadania tego bezpośrednio.
• insynuacja – niezgodne z prawdą przypisywanie lub wmawianie komuś pewnych postępków, myśli bądź intencji.

► Socjotechnika kłamstwa.

Kłamstwo jest niewątpliwie jednym z narzędzi socjotechnicznych mających na celu manipulowanie ludźmi oraz warunkowanie określonych zachowań. Tzw. inżynieria społeczna w dużej mierze opiera się na przekazywaniu ludziom (grupie lub jednostce) odpowiednio spreparowanych informacji tak aby wymusić określone przez socjotechnika zachowanie.

Niekiedy jest to wprost kłamstwo, innym razem półprawdy lub specyficzna hybryda prawdziwych informacji tak spreparowana aby w odbiorze osoby lub osób będących celem takiego przekazu, w ich świadomości pojawił się nieprawdziwy obraz sytuacji, określone emocje itd…, choć trudno wprost zarzucić kłamstwo, bo przecież poszczególne z informacji są prawdziwe.

Manipulować można zarówno samym tekstem, jak i jego tłem, kontekstem, sposobem i czasem przekazania osobą przekazującą… Narzędzi okłamania kogoś „prawdą” jest naprawdę wiele.

► Czy potrafisz skutecznie kłamać?

Test predyspozycji na skutecznego kłamcę?

Współczesna psychologia lubi badać wszystko co dotyczy człowieka i daje możliwość przewidzenia jego zachowań w przyszłości czy chociażby potencjalnych możliwości (predyspozycji) do określonych zadań, a naukowcy i psychologowie ciągle doskonalą metodykę takich badań. Równie często i szybko powstają nowe metody badawcze jaki i są obalane wcześniejsze jako nieskuteczne.

Wśród nich powstał test na predyspozycje do bycia skutecznym kłamcą opisany w książce „Dziwnologia” Richarda Wisemana i nazwany Testem D.

Opisując poniższy test pozostawię ekspertom akademickim ocenę jego skuteczności i rzetelności wyników. W naszym serwisie poświęconym kłamstwu potraktujmy go jako ciekawostkę.

Test D polega na narysowaniu na swoim czole za pomocą palca wskazującego swej dominującej ręki litery D.

Zadanie to można wykonać na dwa sposoby. Można narysować literę D brzuszkiem skierowanym w stronę prawego oka. W tym wypadku, może ją przeczytać osoba, wykonująca zadanie ale nie osoba, która stoi naprzeciwko. Można również skierować brzuszek litery D w stronę lewego oka. W tym wypadku przeczyta ją osoba stojąca naprzeciwko, ale nie osoba, wykonująca test.

Osoby o wysokim poziomie obserwacyjnej kontroli własnych zachowań rysują literę D w ten sposób, aby mogły ją przeczytać osoby stojące naprzeciwko nich – z brzuszkiem skierowanym w lewo.

Osoby o niskim poziomie obserwacyjnej kontroli własnych zachowań rysują literę D tak, aby same mogły ją przeczytać – z brzuszkiem skierowanym w prawo.

Wynik testu D określa przybliżony wskaźnik obserwacyjnego kontrolowania własnych zachowań.

Osoby o wysokim poziomie obserwacyjnej kontroli własnych zachowań najczęściej potrafią dobrze kłamać.

Osoby o niskim poziomie obserwacyjnej kontroli własnych zachowań rzadziej kłamią, przez co nie mają takiej wprawy w oszukiwaniu, jak osoby o wysokim poziomie obserwacyjnej kontroli własnych zachowań.

Na koniec moja rada. Zanim powyższy test przeprowadzisz na sobie, pamiętaj, że znając rozwiązanie testu możesz podświadomie wpływać na swój wynik.

Udanej zabawy :-)

► Czy wiesz jakie są charakterystyczne cechy kłamstwa?

Kłamstwo to celowe wprowadzenie w błąd lub fałszowanie prawdy.

Oto kilka cech, które mogą charakteryzować kłamstwo:

► Intencjonalność:

Kłamstwo jest zawsze zamierzone. Osoba kłamiąca ma na celu oszukanie drugiej strony.

► Rozbieżność z faktami:

Kłamstwo opiera się na informacji, która jest nieprawdziwa lub zniekształcona. Może to być całkowite fałszerstwo lub jedynie niepełna informacja.

► Emocjonalne zabarwienie:

Kłamstwom często towarzyszą emocje, takie jak strach, wstyd czy poczucie winy. Kłamca może wykazywać niepokój lub nerwowość podczas mówienia.

► Sprzeczność z poprzednimi informacjami:

Kłamstwa mogą być łatwe do wykrycia, gdy są sprzeczne z wcześniejszymi stwierdzeniami lub zdarzeniami w życiu danej osoby.

► Złożoność:

Kłamstwa mogą być skomplikowane i wymagać więcej uwagi oraz pamięci, aby je utrzymać. Osoba kłamiąca musi pamiętać szczegóły, aby nie zostać przyłapaną.

► Unikanie szczegółów:

Kłamcy często starają się unikać podawania zbyt wielu szczegółów, aby nie skompromitować się w przyszłości.

► Obrona i atak:

Kiedy są konfrontowani, kłamcy mogą reagować agresywnie lub defensywnie, aby odwrócić uwagę od kłamstwa.

► Manipulacja:

Kłamstwo może być używane jako narzędzie manipulacji, by osiągnąć korzyści kosztem innych.

Zrozumienie tych cech może pomóc w rozpoznawaniu kłamstw, choć warto pamiętać, że nie zawsze są one łatwe do zauważenia, a każdy przypadek może być inny.

► Czy wiesz jak rozpoznać kłamstwo?

Rozpoznawanie kłamstw może być trudne, ponieważ nie ma jednoznacznych sygnałów, które zawsze wskazują na oszustwo. Niemniej jednak istnieje kilka wskazówek, które mogą pomóc w identyfikacji potencjalnego kłamstwa:

► Nawykowa mowa ciała:

Osoby kłamiące często mają zmienioną mowę ciała. Mogą unikać kontaktu wzrokowego, nadmiernie się pocierać, krzyżować ramiona lub być nadmiernie nerwowe.

► Zaburzenia w komunikacji:

Kłamcy mogą mieć trudności z płynnym wyrażaniem myśli. Mogą stosować długie przerwy, zacinanie się lub unikać odpowiedzi na konkretne pytania.

► Niekonsekwencje w narracji:

Kiedy ktoś kłamie, może mieć trudności z utrzymywaniem spójności w swojej historii. Zmiany w szczegółach, które były wcześniej podane, mogą być wskazówką.

► Zbyt skomplikowane wyjaśnienia:

Kłamcy mogą dodawać zbyt wiele szczegółów do swojej opowieści, aby wydawała się bardziej wiarygodna. Czasem prostsza wersja może być bardziej prawdziwa.

► Zachowanie emocjonalne:

Kłamcy mogą wykazywać niewłaściwe lub niespójne emocje związane z treścią kłamstwa. Na przykład mogą się śmiać w sytuacji, która jest poważna.

► Reakcje na pytania:

Ludzie mówiący prawdę mogą odpowiadać na pytania szybciej i z większą pewnością. Kłamcy często potrzebują więcej czasu na przemyślenie odpowiedzi.

► Sprawdzanie faktów:

Można weryfikować informacje dotyczące opowiadanej historii, aby zobaczyć, czy zgadzają się z faktami.

Warto jednak pamiętać, że żadne z tych sygnałów nie jest pewne i mogą występować naturalne różnice w sposobie komunikacji danej osoby. Dlatego zaleca się ostrożność przy wyciąganiu wniosków i branie pod uwagę kontekstu oraz znanych cech danej osoby.

► Czy wiesz jakie są zewnętrzne cechy świadczące o szczerości rozmówcy?

Zewnętrzne cechy szczerości to sygnały i zachowania, które mogą wskazywać na autentyczność i otwartość danej osoby.

Oto wybrane z nich:

► Mowa ciała:

Otwarta postawa (unikanie skrzyżowanych rąk lub nóg).

Bezpośredni kontakt wzrokowy, który świadczy o zaangażowaniu.

Naturalne gesty, które wspierają wypowiedzi.

► Ton głosu:

Naturalna i spokojna intonacja, która nie wskazuje na nerwowość czy fałsz.

Właściwe tempo mówienia, które nie jest zbyt szybkie (co może sugerować niepewność) ani zbyt wolne (co może wydać się wymuszone).

► Wyraz twarzy:

Autentyczne emocje, które są zgodne z treścią wypowiedzi (np. uśmiech, gdy jest mowa o czymś pozytywnym).

Brak sztucznych mimik, które mogą sugerować ukrywanie prawdy.

► Słownictwo:

Używanie szczerych i prostych słów, unikanie zawiłych zwrotów, które mogą sugerować oszustwo.

Zgoda na przyznanie się do błędów lub niepewności w swoich wypowiedziach.

► Zachowanie:

Spójność między słowami a działaniami (działanie zgodne z tym, co mówi dana osoba).

Otwarta komunikacja, bez unikania trudnych pytań czy tematów.

Te cechy mogą pomóc w ocenie, czy dana osoba jest szczera, jednak warto pamiętać, że każdy człowiek jest inny, a kontekst sytuacji również ma znaczenie.

► Czy wiesz czym jest wariograf / poligraf i na czym polega badanie nim?

Wariograf, często nazywany "detektorem kłamstw", to urządzenie służące do pomiaru i rejestrowania reakcji fizjologicznych osoby, które mogą sugerować, czy mówi ona prawdę, czy kłamie. Wariograf mierzy różne parametry organizmu.

Badanie wariografem, znanym również jako test wykrywania kłamstw, polega na pomiarze i rejestracji fizjologicznych reakcji ciała osoby badanej w odpowiedzi na zadawane pytania. Wariograf, zwany także poligrafem czyli urządzenie używane do przeprowadzenia tego rodzaju testów, monitoruje różne parametry, takie jak:

► Częstotliwość akcji serca

- zmiany w rytmie serca mogą wskazywać na stres lub niepokój.

► Ciśnienie krwi

- monitoring ciśnienia może ujawniać reakcje emocjonalne.

► Obwodowe opory skóry (galwaniczna reakcja skóry)

- zmiany w poziomie potu mogą być oznaką napięcia psychicznego.

► Oddychanie

- analiza rytmu i głębokości oddechu.

Podczas testu osobie badanej zadaje się pytania, na które powinna odpowiedzieć szczerze oraz te, na które może kłamać. Wariograf rejestruje zmiany w wspomnianych parametrach, a specjalista analizujący wyniki interpretuje je w kontekście badanego materiału. Pojawienie się znaczących zmian w reakcjach fizjologicznych podczas odpowiedzi na konkretne pytania może sugerować, że osoba mogła nie być szczera.

Warto zaznaczyć, że wyniki testów wariograficznych są kontrowersyjne i nie są zawsze uznawane za wiarygodne. Ostatecznie, przed ich zastosowaniem w praktyce, należy brać pod uwagę wiele czynników, w tym stan emocjonalny osoby badanej oraz specyfikę pytania.

► Czy można oszukać wariograf / poligraf i jak to zrobić?

Poligraf, często nazywany "wykrywaczem kłamstw", mierzy fizjologiczne reakcje ciała, takie jak tętno, ciśnienie krwi, czy potliwość, które mogą być związane z kłamstwem lub stresującą sytuacją. Istnieją różne metody, które niektórzy ludzie próbują stosować, aby oszukać poligraf, ale należy pamiętać, że nie ma gwarancji, że będą one skuteczne.

Oto kilka przykładów:

► Relaksacja i kontrola oddechu:

Niektórzy mogą starać się utrzymać spokój i kontrolować oddech, co może pomóc w zredukowaniu reakcji fizjologicznych.

► Wzmożony stres:

Inna strategia polega na wywołaniu stresu podczas pytań, na które odpowiada się prawdziwie, aby zrównoważyć potencjalne reakcje na kłamstwa.

► Zażywanie substancji:

Istnieją osoby, które próbują stosować substancje, które mają na celu zminimalizowanie reakcji fizjologicznych, chociaż to może być niebezpieczne.

► Wiedza na temat działania poligrafu:

Znajomość tego, jakie pytania mogą wywołać silne reakcje i unikanie ich, może również pomóc.

Warto jednak zauważyć, że poligrafy nie są w 100% niezawodne i wiele osób argumentuje, że ich wyniki mogą być interpretowane w różny sposób.

No końcu należy pamiętać, że aby skutecznie oszukać urządzenie, co w sumie nie jest niemożliwe i nawet nie musi być szczególnie trudne, trzeba jednocześnie oszukać prowadzącego badanie, który zwraca uwagę na wiele innych czynników w zachowaniu badanego i z reguły bez trudu rozpoznaje próby oszustwa.

Tak więc skuteczne manipulowanie badaniem poligraficznym/wariograficznym wymaga nie tylko wiedzy i przygotowania, ale przede wszystkim dużej dyscypliny wewnętrznej i samokontroli.

Przykładowo zastosowanie pewnych substancji chrmicznych (farmakologicznych) może objawić się nietypowymi reakcjami, rozszerzonymi lub martwymi źrenicami, co dla przeprowadzającego badanie jest oczywistym sygnałem ich za życia w celu oszukania urządzenia. Istotny jest też czas reakcji na pytania, z reguły prawdę mówimy szybciej niż kłamstwo, to także wychwyci prowadzący badanie. I takich cech są dziesiątki jak nie setki.

► Czy wiesz jak działa poligraf / wariograf i jakie cechy reakcji organizmu na zadawane pytania rejestruje oraz jak przebiega badanie z jego użyciem?

Przebieg badania poligrafem/wariografem obejmuje cztery etapy:

► Pomiar parametrów biometrycznych:

Poligraf mierzy różne reakcje fizjologiczne, w tym:

- Ciśnienie krwi
- Tętno
- Ruchy oddechowe
- Galwaniczna reakcja skóry (zmiana oporności skóry na skutek pocenia się)

► Podczas testu:

Osoba badana jest podłączona do urządzenia, które rejestruje wymienione parametry, zwykle w czasie rzeczywistym.

Tester zadaje zestaw pytań, a reakcje osoby są monitorowane.

► Analiza danych:

Wyniki rejestracji są analizowane, aby ocenić, czy wystąpiły nietypowe zmiany w pomiarach podczas odpowiadania na konkretne pytania.

Zmiany te mogą sugerować, że osoba może czuć się niekomfortowo lub zdenerwowana, co mogłoby wskazywać na kłamstwo.

► Interpretacja wyników:

Specjalista, który przeprowadza test, interpretuje dane, biorąc pod uwagę kontekst i inne czynniki, takie jak historia osoby czy sytuacja, w której test jest przeprowadzany.

Warto jednak zauważyć, że skuteczność poligrafu jest kontrowersyjna. Krytycy wskazują na wiele czynników, które mogą wpłynąć na wyniki, w tym indywidualne różnice w reakcjach emocjonalnych oraz stres. Dlatego poligraf nie jest uznawany za niezawodne narzędzie do wykrywania kłamstw i jego wyniki nie są zazwyczaj dopuszczane jako dowód w sądzie.

► Czy mowa ciała może ujawnić kłamstwo?

Tak, mowa ciała często może dostarczyć wskazówek dotyczących prawdziwości wypowiedzi danej osoby. Chociaż nie ma jednoznacznych wskaźników, które zawsze wskazują na kłamstwo, istnieje kilka sygnałów, które mogą sugerować, że ktoś może nie mówić prawdy.

Oto niektóre z nich:

► Unikanie kontaktu wzrokowego:

Osoby kłamiące mogą unikać spojrzenia w oczy rozmówcy, ponieważ czują się niekomfortowo lub mają poczucie winy.

► Nadmierna gestykulacja:

Niektóre osoby mogą próbować przekonać innych za pomocą nadmiernych gestów, co może wydawać się nienaturalne.

► Zmiany w postawie ciała:

Kłamca może przyjmować defensywną postawę, takie jak krzyżowanie ramion, co może sugerować stres lub niepewność.

► Zbyt mało lub zbyt dużo informacji:

Osoba kłamiąca może albo podać zbyt mało szczegółów, albo wręcz przeciwnie – zbyt wiele, próbując "udowodnić" swoją prawdę.

► Zwiększone napięcie:

Można zauważyć napięcie mięśni, pocenie się lub inne objawy stresu.

Warto jednak pamiętać, że mowa ciała może być różnie interpretowana i nie zawsze jest miarodajnym wskaźnikiem kłamstwa.

Różne osoby demonstrują swoje emocje i reakcje w różny sposób, a czynniki takie jak kultura, osobowość czy sytuacja życiowa mogą wpływać na ich zachowanie. Dlatego analizując mowę ciała, zawsze warto brać pod uwagę kontekst oraz inne aspekty rozmowy.

► Czy wiesz czym jest psychologia kłamstwa?

Psychologia kłamstwa to dziedzina, która bada motywy, mechanizmy oraz skutki kłamstwa w kontekście ludzkiego zachowania i interakcji społecznych.

Kłamstwo można definiować jako świadome wprowadzenie w błąd, które ma na celu manipulowanie czyimś postrzeganiem rzeczywistości.

Oto kilka kluczowych aspektów związanych z psychologią kłamstwa:

► Motywy kłamstwa:

Kłamstwa mogą być motywowane różnorodnymi czynnikami, takimi jak:

- Chęć ochrony innych (np. białe kłamstwa).
- Uniknięcie kary lub konsekwencji.
- Osiągnięcie korzyści osobistych, jak zdobycie aprobaty społecznej czy statusu.
- Wzbogacenie narracji osobistych doświadczeń (np. w celu przyciągnięcia uwagi).

► Pisanie i mówienie o kłamstwie:

To, jak kłamcy przekazują swoje nieprawdziwe informacje, może być różne. Niektórzy kłamcy są zdeterminowani, by ukryć prawdę, co może prowadzić do sprzeczności w ich opowieściach. Inni mogą używać zawirowań, by uwiarygodnić swoje kłamstwa poprzez dodanie szczegółów.

► Wykrywanie kłamstw:

Istnieje wiele technik i narzędzi do wykrywania kłamstw, w tym analizy mowy ciała, interakcji werbalnych i technologii, takich jak poligrafy. Jednakże wykrycie kłamstwa jest trudne, a wiele badań wskazuje, że niektóre sygnały mogą być mylące.

► Kłamstwo w kontekście kulturowym:

W różnych kulturach kłamstwo może być postrzegane w różnorodny sposób. W niektórych kulturach kłamstwa mogą być bardziej akceptowalne pod względem społecznym, zwłaszcza jeśli służą ochronie relacji międzyludzkich.

► Psychologiczne skutki kłamstwa:

Kłamstwo może wpływać nie tylko na osoby, które są oszukiwane, ale również na kłamców. Kłamcy mogą doświadczać wyrzutów sumienia, stresu oraz napięć w relacjach interpersonalnych.

► Kłamstwo w mediach i polityce:

Kłamstwo i dezinformacja są również obserwowane w kontekście mediów oraz polityki, gdzie mogą mieć wpływ na opinię publiczną i prowadzić do dezinformacji.

Badania nad psychologią kłamstwa są złożone i często wymagają analizy psychologicznej, socjologicznej i etycznej. Dzieciństwo, warunki społeczne oraz osobiste doświadczenia kształtują sposób, w jaki jednostki postrzegają i stosują kłamstwo.